Hakkında

DERGİLERİN SEÇİLME KISTASLARI

    Projenin isminde kullanılan “İslamcı” kavramı, literatürdeki bazı dar tanımlamaların aksine geniş bir şekilde yorumlanmış ve dergiler bu yoruma göre belirlenerek tasnif edilmiştir. İslamı toplumsal alanda duyulur ve yaşanılır kılma iddiasında olan; siyasi ve sosyal meselelere duyarlılık gösteren; İslami ilkeler ve ideallar çerçevesinde belirli bir yaşam tarzı ve düzen teklifi olan; kendisini belirli topluluklarla sınırlamayıp çeşitli vesile ve vasıtalarla topluma seslenen; milli sınırlara kendisini hapsetmeyerek ümmetçi bakış açısına sahip olan düşünce ağırlıklı yayınlar, dönem dönem farklı ideolojileri bünyelerinde barındırsalar (farklı düşüncelerle sentezlenseler) ya da fikirsel ve söylemsel kaymalar gösterseler de projeye dahil edilmiştir. Tercih edilen bu İslamcılık yorumu, akademik bir tanımlamadan ziyade projenin sınırlarını belirlemeye yarayan bir çerçeve olarak düşünülmüştür. Burada asıl hedeflenen, malzemenin en geniş biçimde toplanması ve araştırmacıların istifadesine sunulmasıdır. Ancak bu şekilde İslamcılık bir kavram ve fikriyat olarak derinlemesine incelenebilecek ve tartışılabilecektir.

    Bu nitelikleri haiz dergiler tespit edilirken öncelikle ilgili dönemi inceleyen mevcut literatür ve çalışmalardan istifa edilmiştir. Fakat ismi bilinen ama hakkında malumat olmayan ya da ismi tamamen unutulmuş dergiler için yayıncılarla temasa geçilmiş, dönemin tanıklarıyla görüşülmüş, döneme dair hatırat, söyleşi ve röportajlardan yararlanılmıştır. Bu hususta en önemli kaynağı ise dergilerin kendisi sunmuştur. Dergilerde, başka dergiler ile ilgili yer alan ilanlardan ve haberlerden edinilen bilgiler, birçok yeni derginin keşfedilerek projeye dahil edilmesine vesile olmuştur.

    Ayrıca hangi dergilerin proje kapsamına dahil edileceği şu kıstaslarla belirlenmiştir:

• Sadece Türkçe yayınlanan (hem latin harfleriyle hem de eski harflerle basılan) dergiler ele alınmıştır. Ağırlıklı olarak Türkçe dışında bir dilde yayın yapan dergiler kapsam dâhilinde değildir. Bunun istisnası 1990 sonrası çıkan Kürtçe dergilerdir.
• Sadece Türkiye merkezli yayınlanan dergiler projeye dâhil edilmiştir. Türkiye vatandaşlarının yurt dışında çıkardığı dergiler (Türkiye’deki çevrelerle ya da yayınlarla doğrudan ilişkili olsalar dahi) kapsam dışında tutulmuştur.
• Proje kapsamına dahil edilen dergilerin neredeyse tamamı ulusal çapta yayınlanan/dağıtılan dergilerden oluşmaktadır. Bazı istisnai durumlarda büyük şehirlerde çıkmış ve ulusal çapta olmasa da geniş bir havzada etkili olmuş yerel dergiler de listeye dâhil edilmiştir.
• Yayınlandıkları dönemde kendilerini gazete olarak adlandırsalar dahi, haber ve bilgi ağırlık değil, yorum ve yazı ağırlıklı yayın yapan ve dergi hüviyetine sahip olan yayınlar proje kapsamında değerlendirilmiştir. Çok az da olsa tersi durumlar da söz konusudur. İsmi dergi olmasına rağmen gazete gibi gündelik haberlere yer veren yayınlar projeye dâhil edilmemiştir.
• Proje kapsamına dâhil edilen dergiler düşünce odaklıdır. Bu bağlamda dini, siyasal, toplumsal, iktsadi ve kültürel alanlarda düşünce üreten, fikirsel tartışmalara yer veren ve zihni değişimi ve toplumsal dönüşümü önceleyen dergilere odaklanılmıştır. Bazı dergiler başka nitelikleriyle (örneğin edebiyat dergisi olarak) ön plana çıksalar dahi, belirli bir düşünsel söylem ve etkiye sahip oldukları takdirde projeye dahil edilmiştir.
• Akademik dergiler kapsam dışında tutulmuştur. Her ne kadar fikri duruşlarıyla ve editöryal kadrolarıyla İslamcılık çerçevesinde değerlendirilebilecek dergiler olsa da, akademik üretim biçiminin ve bilimsel tartışma ortamının kendine has hususiyetleri dolayısıyla bu dergiler projeye dahil edilmemiştir.
• Salt edebiyat odaklı yayın yapan, yalnızca belirli edebi türleri ve tartışmaları konu edinen ve düşünsel bir konumlanış belirleme ya da belirtme amacı taşımayan edebiyat dergileri kapsam dışında tutulmuştur.
• Salt sanatsal odaklı yayın yapan, yalnızca belirli sanat alanlarını ve tartışmalarını konu edinen ve düşünsel bir konumlanış belirleme ya da belirtme amacı taşımayan sanat dergileri kapsam dışında tutulmuştur.
• Dışa dönük olmayan, cemaat içi eğitim ve irşat odaklı dergiler projeye dâhil edilmemiştir.
• Kamu kurumlarının çıkarmış olduğu dergiler kapsam dışında tutulmuştur. Kamu kurumları adına çıkan ancak sivil alanda şekillenen dergiler bunun istisnasını teşkil etmektedir.
• Sadece kurumda gerçekleşen faaliyetleri duyuran ve gelişmeleri haberleştiren, belirli bir düzeyde telif yazı içermeyen kurum bültenleri de projeye dâhil edilmemiştir.
• Lokal olarak yayınlanan ve etkisi sınırlı olan okul dergileri, öğrenci fanzinleri proje kapsamına dâhil edilmemiştir.
• Dergi/gazete ekleri eğer bağımsız bir hüviyet ve içerik sahibi değillerse proje kapsamına dâhil edilmemiştir.
• Çoğunlukla çizimlerden oluşan karikatür dergileri proje kapsamına dâhil edilmemiştir.
• Çoğunlukla çizimlerden ve hikaye/fıkra türü yazılardan oluşan çocuk dergileri de kapsam dışında tutulmuştur.

    Bu kıstaslar çerçevesinde belirlenen dergiler, öncelikle şahıs arşivlerinden, kütüphanelerden ve sahaflardan edinilmeye çalışılmıştır. Dergi arşivlerini kullanıma açan ve bağışlayan onlarca isim ile birlikte İSAM Kütüphanesi ve Beyazıt Devlet Kütüphanesi, dergilere erişim açısından projeye çok değerli katkılar sunmuştur. Ayrıca Atatürk Kitaplığı, Bilim ve Sanat Vakfı Kütüphanesi ve Milli Kütüphane de kataloglama çalışması için kaynaklara ulaşma bakımından önemli katkılar sağlamıştır. Bilhassa Osmanlı Türkçesi ile basılan dergilere erişim açısından Hakkı Tarık Us Koleksiyonu proje açısından ciddi bir imkân sunmuştur.